De partnerdag van Digitaal Vlaanderen die dit jaar doorging op vrijdag 23/05/2025 bood opnieuw een scala aan korte infosessies over de producten van Vlaanderen in het kader van van data en geografische informatie (GIS). De dag benadrukte hoe data en GIS een centrale rol spelen in de digitale transformatie van de overheid, en hoe ze bijdragen aan efficiënte en burgergerichte dienstverlening. In dit verslag worden thema’s en inzichten gebundeld in een vraag-en-antwoordformaat van de sessies die we gevolgd hebben.

Wat zijn de kernwaarden van Digitaal Vlaanderen voor data?

Tom Broos, hoofd van het Data Platform bij Digitaal Vlaanderen, legde in zijn openingswoord vier belangrijke waarden uit die de basis vormen voor hun datastrategie: Vertrouwen, Kwaliteit, Inzicht en Toegang.

• Vertrouwen is de absolute kern. Data moet altijd gebruikt worden op een eerlijke en wettelijke manier. Denk aan gevoelige data zoals camerabeelden – daar moet je zorgvuldig mee omgaan. Zonder vertrouwen van burgers heeft datagebruik geen toekomst.
• Kwaliteit betekent dat data betrouwbaar moet zijn, maar vooral bruikbaar voor het doel waarvoor ze dient (“fit-for-perpose”). Net zoals een kerkklok misschien niet exact juist loopt, maar wel voldoet omdat iedereen in het dorp er zijn dag op afstemt.
• Inzicht draait om het slim gebruiken van data om betere beslissingen te nemen. Data en AI helpen de overheid sneller en onderbouwd beleid te voeren. Maar daarvoor zijn kennis en samenwerking nodig.
• Toegang betekent dat data vlot beschikbaar moet zijn. Snel kunnen vinden wat je nodig hebt, zonder onnodige wachttijden, maakt het verschil.

Samen zorgen deze vier waarden voor een sterke, betrouwbare en toekomstgerichte datastrategie.

Wat is de GIV2032 visie van Vlaanderen?

De GOV2032-visie van Digitaal Vlaanderen stelt zich een toekomst voor waarin de overheid zoveel mogelijk ‘onzichtbaar’ is voor de burger en bedrijven. Dit betekent dat digitale diensten zo naadloos en proactief werken dat je vaak niet eens merkt dat de overheid erachter zit. Denk aan situaties waarbij je automatisch informatie ontvangt of processen in gang worden gezet zonder dat je zelf formulieren hoeft in te vullen of aanvragen hoeft te doen. Het doel is om burgers en bedrijven te ontzorgen, hen te voorzien van de juiste informatie en diensten op het juiste moment, en dit alles op een veilige en betrouwbare manier. De focus ligt op gebruiksvriendelijkheid, efficiëntie en het opbouwen van vertrouwen in digitale overheidsdienstverlening.

Wat betekenen de FAIR-principes en waarom zijn ze zo belangrijk voor het hergebruik van data?

De FAIR-principes helpen om data klaar te maken voor hergebruik. FAIR staat voor Vindbaar, Toegankelijk, Interoperabel en Herbruikbaar. Door deze principes toe te passen, wordt data niet alleen beter beheerd, maar ook makkelijker gedeeld en opnieuw gebruikt.

• Vindbaar (Findable): Data (en de beschrijving ervan – metadata) moet makkelijk terug te vinden zijn, zowel voor mensen als voor computers. Dat doe je bijvoorbeeld door ze in een databank of catalogus te plaatsen met een vaste, unieke link (zoals een DOI).
• Toegankelijk (Accessible): Data moet opvraagbaar zijn via een open en betrouwbaar systeem. Dat betekent niet dat alle data vrij beschikbaar moet zijn. Soms gelden er beperkingen, en dat is prima – zolang duidelijk is hoe je toegang kunt aanvragen. Wat wél altijd toegankelijk moet blijven, is de beschrijving van de data (de metadata). Het motto is: zo open als mogelijk, zo gesloten als nodig.
• Interoperabel: Data moet kunnen samenwerken met andere data en systemen. Dat vraagt om afspraken over formaten, standaarden en termen die breed worden gedeeld. Denk aan het gebruik van open bestandsformaten en duidelijke definities.
• Herbruikbaar (Reusable): Voor hergebruik is heldere uitleg nodig. Waar komt de data vandaan? Wat mag je ermee doen? Wat betekenen de velden? Een goede licentie en duidelijke documentatie – zoals een leesbare toelichting of README-bestand – zijn daarbij onmisbaar.

Kortom: de FAIR-principes zorgen ervoor dat data geen eenmalig product is, maar een waardevolle bron die telkens opnieuw inzetbaar is.

Wat is het Verenigingsregister en het Verenigingsloket, en wat zijn hun doelstellingen?

Het Verenigingsregister en het Verenigingsloket zijn twee nauw met elkaar verbonden initiatieven van de Vlaamse overheid die gericht zijn op het optimaliseren van de dienstverlening aan verenigingen.

Het Verenigingsloket fungeert als een digitaal toegangspunt voor basisinformatie over verenigingen in relatie tot overheidsdiensten. Verenigingen kunnen hier hun eigen gegevens registreren, raadplegen en beheren om optimaal gebruik te maken van de dienstverlening. Het loket is ook gekoppeld aan DOSIS (Dossierstatus raadplegen als vereniging).

Het Verenigingsregister is de authentieke databron waarin de gegevens worden bewaard voor eenmalige registratie en maximaal hergebruik van verenigingsgegevens door lokale en Vlaamse overheden. Voor verenigingen die zijn opgenomen in de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO), voorziet het register in bijkomende identificerende gegevens die specifiek zijn voor hun aard als vereniging, zoals hun activiteiten en doelgroepen.

De belangrijkste doelstellingen van het Verenigingsregister zijn:

• Eenmalige registratie van verenigingen en hun contactpersonen.
• Maximaal hergebruik van verenigingsgegevens.

Het register is ontwikkeld in samenwerking tussen het Departement Cultuur, Jeugd en Media en het agentschap Digitaal Vlaanderen. Het beoogt het overzicht te verbeteren, de administratieve last voor verenigingen en koepels te verminderen, en dienstverleners in staat te stellen beter in te spelen op hun behoeften.

De expliciete vermelding dat het register feitelijke verenigingen kan opnemen is een cruciaal detail. Veel informele groepen opereren zonder een formeel KBO-nummer, wat het voor overheden moeilijk maakt om efficiënt met hen te communiceren. Het Verenigingsregister pakt deze datakloof aan, wat een betere dienstverlening en ondersteuning mogelijk maakt.

Hoe verloopt het aansluitingsproces voor gemeenten op het Verenigingsregister en welke lessen zijn hieruit getrokken?

Het aansluitingsproces voor gemeenten op het Verenigingsregister volgt een gestructureerde aanpak:

Stap 1: Invullen van een interesseformulier, gevolgd door een kennismakingsgesprek.

Stap 2: Intern informatie verzamelen over bestaande verenigingslijsten en processen.

Stap 3: Intern overleg om de doelstellingen van de aansluiting te bepalen.

Stap 4: Het digitale landschap bepalen, inclusief bestaande IT-systemen en integratiebehoeften.

Stap 5: Een softwareleverancier inschakelen voor de noodzakelijke technische aanpassingen.

Stap 6: Het aansluitingsformulier invullen, waarin het doel en de samenwerking met de softwareleverancier worden vastgelegd.

Gemeenten hoeven geen toestemming te vragen aan hun verenigingen; de aansluiting wordt gezien als een boodschap van ondersteuning. Er is een toolbox beschikbaar met e-mails en sociale media-berichten om de communicatie te ondersteunen. De voortgang is positief: 106 interesseformulieren zijn ingevuld, 57 trajecten gestart en 34 afgerond, met op vandaag 13.000 aangesloten verenigingen. Een overzicht van softwareleveranciers is te vinden op www.vlaanderen.be/verenigingsloket. Voorbeelden van succesvolle aansluitingen zijn te zien bij intergemeentelijke samenwerkingsverbanden zoals Westhoek en Leiedal en in Oostende.

Oostende heeft met de implementatie van het vergunningenregister een schoolvoorbeeld van “e-inclusion by design” neergezet. De oorspronkelijke 17 stappen zijn gereduceerd tot enkele en intensief hergebruik, en het proces is veiliger gemaakt met Itsme voor aanmelding, wat problemen met verloren wachtwoorden elimineert. Deze herziening en vereenvoudiging van formulieren optimaliseert de gebruikerservaring en verhoogt de beveiliging. Digitale transformatie verder gaat dan alleen technologie; het gaat erom diensten daadwerkelijk beter en veiliger te maken.

Lessen geleerd uit het aansluitingsproces:

• Denk goed na over het vertrekpunt (KBO of eigen lijsten).
• Ga er niet van uit dat verenigingen weten of ze feitelijk of KBO-geregistreerd zijn.
• Voorzie voldoende tijd voor classificatie.
• Kwaliteit boven kwantiteit: focus op de minimale dataset.
• Probeer de doorlooptijd van de migratie zo kort mogelijk te houden.
• Vlaanderen fungeert als opvangnet; de dataset hoeft niet perfect te zijn, een finale validatie wordt uitgevoerd voordat de gegevens definitief worden gemigreerd.

Kan jij de 9 manieren oplijsten waarmee Digitaal Vlaanderen kennis deelt?

Om het gebruik van data en GIS-diensten te maximaliseren, biedt Digitaal Vlaanderen een uitgebreid ondersteuningsnetwerk:

• Uitgebreide landingspagina’s: De registers beschikken over gedetailleerde landingspagina’s met links naar de relevante documenten.
• Technische documentatie: Dit omvat definities van lagen (bijvoorbeeld in het GRB) en API-documentatie.
• Handleidingen: Er zijn handleidingen beschikbaar voor processen en voor de aangeboden tools.
• Veelgestelde vragen (FAQ’s): Voor veel producten zijn FAQ’s beschikbaar.¹⁰
• Nieuwsbrieven: Productspecifieke nieuwsbrieven houden gebruikers op de hoogte van de laatste ontwikkelingen.
• Opleidingen: Er worden specifieke opleidingen aangeboden, bijvoorbeeld over adressen en gebouwen.
• Presentaties: Presentaties van partnerdagen, trefdagen en werkgroepen (bijvoorbeeld de VVSG GIS werkgroep) zijn beschikbaar.
• Werkgroepen: Deze bieden een platform voor samenwerking en kennisuitwisseling.
• Helpdesk: Het Contactpunt 1700 of digitaal.vlaanderen@vlaanderen.be handelt ongeveer 1000 vragen per jaar af.

Na deze introductie werd ook een bevraging gedaan aan de aanwezigen om te polsen wat hiervan goed is en wat beter kan, fijn dat Digitaal Vlaanderen niet blijft stilstaan meer verder zoekt naar manieren om de dienstverlening te verbeteren, we zijn benieuwd wat er volgt.

GRB conforme As built plannen, is jou gemeente al mee?

Een correcte en tijdige aanlevering van GRB-conforme as-built plannen is niet alleen een wettelijke verplichting, maar ook een cruciale bijdrage aan de kwaliteit van ruimtelijke data in Vlaanderen. Gemeenten spelen hierin een sleutelrol als opdrachtgevers van werken in het openbaar domein. Door as-built plannen binnen de maand na uitvoering aan Digitaal Vlaanderen te bezorgen, zorgen zij mee voor een actueel en betrouwbaar GRB. Dankzij de recent vernieuwde verwerkingsprocedure, met kwaliteitscontrole binnen 11 dagen, verloopt dit vlot en efficiënt. Ook het gebruik van het publieke meldingssysteem voor wijzigingen of fouten helpt om de kaart up-to-date te houden. Samen met landmeters en aannemers, en met ondersteuning van Digitaal Vlaanderen, kan elke gemeente bijdragen aan een sterkere, meer uniforme digitale kaart van Vlaanderen. Is jouw gemeente al mee?

Er wordt gewerkt aan een handhavingsbeleid om te controleren of de gemeenten aan deze verplichting (die toch al 10 jaar geldt) voldoen. Het is dus van belang niet allen je aannemers opdracht te geven de as built plannen aan te leveren (hier een voorbeeld hoe dit in een bestek verwerkt kan worden) maar zelf ook te controleren dat het gedaan is.

As uitsmijter geven we graag nog mee dat er ook gewerkt wordt aan het standaardiseren van de ontwerpplannen zodat het interpreteren van plannen vlotter kan gaan. Vorig jaar werd hiervoor een businesscase opgezet. Leiedal gaf een mooi overzicht van de nood hier aan en hoe het kan opgelost worden. Zij hebben reeds een symbologie uitgewerkt en geven dit zo door aan hun landmeters. het zou een besparing zijn in werk en tijd voor alle stakeholders als Vlaanderen hier een officiële standaard voor voorziet.

Meldingen die werken

Vlaanderen startte vorig jaar een communicatietraject op rond de meldingen in het GRB (Herinner je Luc Mus met de 100 000^e melding?) Nu de kaart 25 jaar oud wordt en in vele toepassingen gebruikt wordt (OSM!) is het van belang dat ze zo goed mogelijk met de werkelijkheid overeenstemt. Dit kan maar als mutaties op de grond zo snel mogelijk worden doorgegeven (maar ook weer niet te snel, een gebouwd gebouw moet er staan voor je het meld!).

Ben je nieuwsgierig hoe veel meldingen werden doorgegeven op het grondgebied van jou gemeente? Check zeker eens het Dasboard Bijhouding per gemeente. Exploreer zeker de tabbladen onderaan, filters wijzigen kan via de linker balk.

Doordachte contourafstemming nu gratis beschikbaar.

De tijd dat je een softwareleverancier om de paar jaar opdracht gaf om je vergunningen op de nieuwe kadastrale realiteit af te stemmen is voorbij, met de plug-in BrdrQ ontwikkeld door Athumi in samenwerking met Onroerend Erfgoed.

brdrQ is een QGIS-plugin die helpt om grenzen van polygonen netjes te laten aansluiten op een referentielaag. In GIS komt het vaak voor dat thematische lagen (zoals afbakeningen van beschermde gebieden, percelen of zones) niet perfect overeenkomen met officiële grenzen als gevolg van het wijzigen hiervan. brdrQ lost dit op door automatisch te berekenen hoe de grenzen moeten worden aangepast, binnen een afstand die je zelf opgeeft.

De plugin kan één-op-één-objecten vergelijken (met een voorspellende tool die meerdere mogelijke resultaten toont), of hele datasets ineens corrigeren. brdrQ is gemaakt met Python en gebruikt het aparte brdr-pakket voor de berekeningen. Het werkt binnen de QGIS Processing Toolbox, waardoor je het ook in ModelBuilder kunt gebruiken voor grotere workflows. We proberen binnenkort op deze blog een technisch artikel te posten hoe je het exact moet gebruiken en hebben aangedrongen op een demonstratie in de VVSG GIS werkgroep.