• Inventarisatie Grachten (Christophe Claeys)
• Wegcategorisering en wegenregister (MOW en Digitaal Vlaanderen)
• MAGDA – Finaliteiten kadaster (Ward Van Hal)
• Varia: Partnerdagen Vlaanderen

---

Inventarisatie Grachten (Christophe Claeys)

De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) heeft via een brief aan alle gemeenten gevraagd om een inventaris van grachten, gemaakt op basis van AI en een hoogtemodel, te valideren. In een eerdere testfase waren verschillende gemeenten bereid hier aan mee te werken, maar nu wordt dit op korte termijn (tegen mei) aan alle gemeenten gevraagd.

Drie belangrijke aandachtspunten:

1. De kaart van de grachten is waardevol voor gemeenten.
2. De deadline tot mei is veel te kort en de manier van aanpak is problematisch.
3. De landbouwsector vreest dat afstandsregels naast grachten hun areaal kunnen beperken.

Bespreking en Vragen aan VMM

• Het voorstel wordt gedaan om gemeenten de validatie in hun eigen tempo te laten uitvoeren in plaats van een strikte deadline te hanteren.
• Er is onduidelijkheid over de juridische gevolgen van de kaart. Indien deze gevolgen blijven bestaan, zal het initiatief politiek weinig kans maken.

Noodzaak en Haalbaarheid

• Christoph merkt op dat de technische diensten vragende partij waren om dit te testen. Automatisering kan nuttig zijn.
• Er is een groot verschil tussen testen en valideren. Valideren vraagt tijd en de juiste instrumenten.
• Stefan Morel (dienst water) ziet het initiatief als positief, aangezien men nog met verouderde rasterkaarten werkt. Echter, de huidige data zijn niet zomaar in het loket te gebruiken. Hij stelt voor om een realistischere deadline te vragen en eventueel stapsgewijze validatie toe te staan.

Problemen met de Aanpak

• Aniana Verhoye geeft aan dat de validatie in het loket niet werkbaar is. Er is al beslist in de commissie dat de termijn verlengd wordt en dat er geen juridische gevolgen voor landbouwers zijn, maar er blijft onduidelijkheid. De norm dat grachten aan 5 meter moeten voldoen, zou deels versoepeld worden, maar een 1-meter-norm blijft.
• Claeys wijst op de gevoeligheid van juridische gevolgen, zelfs een 1-meter-regel is moeilijk te handhaven en geldt voor alle oppervlaktewateren. Mogelijk moet men volledig afzien van juridische gevolgen (maar de vraag blijft dan hoe dit te verzekeren).
• VVSG was niet op de hoogte van de algemene validatie, enkel van het pilootproject. Zij zullen VMM contacteren over de nood aan overleg.

Juridische Gevolgen en Verplichtingen

• Vicky stelt dat, als er juridische gevolgen zijn, een openbaar onderzoek noodzakelijk is. Er zijn vergelijkingen met bos- en waterkaarten waarbij dit niet gebeurde, maar toch juridische implicaties ontstonden.
• In sommige gemeenten, zoals Sint-Niklaas, wordt de grachtenkaart al gebruikt voor bermbeheer en milieu, en was het valideren niet zo veel werk, maar de grachten op privé gronden zijn nog niet gecontroleerd.
• Een belangrijke vraag is of de validatie verplicht is. Er is geen decreet, het is slechts een vraag van VMM aan de gemeenten. Vicky waarschuwt dat als gemeenten niets doen, de kaart automatisch als gevalideerd wordt beschouwd, wat juridische problemen kan veroorzaken. Ine De Cubber noemt dit een vorm van stilzwijgende toestemming voor de dataset van VMM.

Conclusie

Er is dringend overleg nodig met VMM om bezorgdheden te bespreken over:

• Timing: De huidige deadline is onrealistisch.
• Haalbaarheid: Gemeenten moeten voldoende tijd en middelen krijgen (het huidige loket is ontoereikend).
• Juridische gevolgen: Duidelijkheid is nodig over mogelijke gevolgen.
• Definitie van een gracht: Wat valt precies onder de inventarisatie?
• Proces en communicatie: Gemeenten voelen zich overvallen door de aanpak.

Relevante Links

• Codex Vlaanderen – Wetgeving omtrent onbevaarbare waterlopen
• Projectpagina VMM over de validatie van de grachtenkaart
• Verslag in het Vlaams Parlement

---

Wegcategorisering en Wegenregister

Sprekers: Peter Bogaert (POLIS, Provincie Oost-Vlaanderen), Kato Wouters (Departement MOW) en Koen Claeys Digitaal Vlaanderen)

De wegcategorisering in Vlaanderen wordt aangepast in het kader van het Decreet Basisbereikbaarheid. Dit decreet introduceert een hiërarchisch wegennet met drie niveaus, waarbij wegen worden onderverdeeld in zes categorieën. Dit nieuwe systeem vervangt de vroegere categorisering uit het Structuurplan Vlaanderen.

Het basisprincipe achter deze herindeling is het concept van robuustheid. Dit houdt in dat er meerdere routes beschikbaar moeten zijn voor verkeer om van punt A naar punt B te gaan, zodat bij calamiteiten of verkeersdrukte het verkeer van hogere naar lagere wegen kan worden omgeleid. Daarbij blijft het lokale wegennet in principe bestemd voor herkomst- en bestemmingsverkeer en niet voor doorgaand verkeer.

In de praktijk heeft de Vlaamse Regering het hoofd- en dragend wegennet reeds vastgesteld, in overleg met de vervoerregio’s. De definitieve goedkeuring van deze netwerken wordt in 2025 verwacht. Wat nog ontbreekt, is de vaststelling van het lokale wegennet, en dat is waar de gemeenten in actie zullen moeten komen.

Vaststelling van het lokale wegennet

Om dit proces te ondersteunen, zal Digitaal Vlaanderen een automatische omzetting uitvoeren van de oude naar de nieuwe wegcategorisering. De bestaande wegencategorisering wordt daarbij geüpdatet op basis van beschikbare data, maar lokale besturen krijgen de kans om deze automatische omzetting te bekijken en aanpassingen door te voeren.

Op 21 maart 2025 wordt hierover een communicatie verstuurd, gevolgd door de bulk-aanpassing op 26 mei 2025. Voorafgaand wordt een back-up van de bestaande situatie gemaakt. De aanpassing zelf zal in ongeveer acht uur tijd verwerkt worden, en na het weekend zal de nieuwe situatie beschikbaar zijn op de downloadpagina.

Een belangrijk aspect is dat zodra een wegcategorie gewijzigd is naar de nieuwe situatie, deze niet zomaar kan worden teruggedraaid naar een oude wegcategorie. Alleen wijzigingen naar een nieuwere categorisering zijn mogelijk.
Gemeenten kunnen hun wijzigingen op verschillende manieren aanleveren. Ze kunnen werken met shapefiles via het portaal van Digitaal Vlaanderen, maar ook lijsten in CSV of Excel kunnen worden gebruikt om aan te geven welke wegen in een andere categorie thuishoren.

Waarom is deze wegcategorisering belangrijk?

Het Wegenregister vormt de basis voor tal van beleidsbeslissingen en studies rond mobiliteit en verkeer. De wegencategorisering bepaalt hoe wegen worden gebruikt en welke rol ze spelen in het bredere verkeerssysteem. Door de nieuwe indeling wordt het eenvoudiger om verkeersstromen te beheren en mobiliteitsplannen op te stellen.

De nieuwe categorisering heeft geen juridische impact. Wie beheerder is werd niet gewijzigd in deze update, zij die reeds beheerder waren blijven het ook, onafhankelijk van welke categorie de weg in valt. 

Uitdagingen en discussiepunten

Tijdens de vergadering werden verschillende uitdagingen besproken. Een van de grootste struikelblokken is de grote hoeveelheid data die verwerkt moet worden. In totaal moeten ongeveer 600.000 wegen beoordeeld en correct gecategoriseerd worden. Dit vormt een aanzienlijke werklast, vooral voor kleinere gemeenten met beperkte capaciteit.

Er ontstond ook discussie over hoe bepaalde soorten wegen, zoals trage wegen en opritten, in deze oefening worden meegenomen. Hoewel de categorisering vooral gericht is op wegen voor gemotoriseerd verkeer, is er wel aandacht voor zachte weggebruikers. Wat betreft erfopritten werd een script ontwikkeld om deze te identificeren, maar dit blijft deels afhankelijk van lokale parameters. Gemeenten zullen dus zelf mee moeten bepalen hoe deze worden gecategoriseerd.

Daarnaast werd de vraag gesteld of de huidige terminologie altijd duidelijk is. Sommige termen, zoals “erftoegangsweg”, kunnen misleidend zijn. Dit verwijst niet naar een oprit naar een hoeve, maar simpelweg naar een gemeentelijke weg. De benamingen liggen echter vast in het Decreet Basisbereikbaarheid, waardoor er weinig ruimte is om ze nog aan te passen. Een handleiding die de termen beschrijft kan je hier vinden.

Timing en planning

De invoering van de nieuwe wegcategorisering verloopt in verschillende fasen:

• 1 juli 2025: De nieuwe wegcategorisering wordt voorlopig ingevoerd.
• Najaar 2025: Gemeenten kunnen hun aanpassingen doorvoeren.
• Einde 2025: Het project wordt afgerond en de nieuwe categorisering definitief vastgelegd (flexibele timing)

Om ervoor te zorgen dat dit proces soepel verloopt, krijgen gemeenten de mogelijkheid om wijzigingen te bekijken en door te voeren op basis van de automatische omzetting die door Digitaal Vlaanderen wordt uitgevoerd.

Digitaal Vlaanderen zal het kaartmateriaal van de nieuwe wegencategorisering voorzien en op tijd en stond informatie verspreiden naar alle steden en gemeenten. Ze zorgen ervoor dat het kaartmateriaal toegankelijk blijft via het webportaal en kunnen ook opleidingen aanbieden voor lokale besturen die de data zelfstandig willen afhalen en uploaden. De benodigdeapi key aanvragen kan via deze weg.

Om verder op de hoogte te blijven kan je je inschrijven op de nieuwsbrief van het Wegenregister.

---

Finaliteiten kadaster in Magda (Ward van Hal)

Achtergrond: Recent was er een overleg met Digitaal Vlaanderen en Stefan Van Malderen van MAGDA over de toegang van lokale besturen tot kadastrale diensten via Magda. Momenteel kunnen lokale besturen deze diensten rechtstreeks gebruiken, maar alleen voor de 4 vastgelegde finaliteiten. Dit blijkt echter te beperkt, aangezien steden en gemeenten ook om andere redenen informatie uit het kadaster nodig hebben.

Daarom wordt binnen Magda onderzocht hoe steden en gemeenten aanvullende finaliteiten kunnen aanvragen via de producten- en dienstencatalogus. Dit betekent dat elke nieuwe finaliteit gekoppeld moet worden aan een specifiek product of dienst binnen de catalogus. Om wildgroei te voorkomen, is een oefening gestart vanuit de stad Gent, maar de koppeling met de catalogus (IPDC/LPDC) is nog niet volledig uitgewerkt.

Stand van zaken: De gemeente Haacht heeft het initiatief genomen om deze koppeling te realiseren. Dit zou stapsgewijs moeten verlopen, waarbij binnen de VVSG GIS teams een kanaal wordt opgezet om finaliteiten af te stemmen. Na een bepaalde periode kan dan een besluit worden genomen over het al dan niet toevoegen van finaliteiten. Er moet daarnaast een duidelijke procedure komen voor het toevoegen van nieuwe finaliteiten die nog niet in de lijst staan.

Dit proces bevindt zich nog in een conceptuele fase, maar moet verder uitgewerkt worden. Het eindoel isd at alle gemeenten die MAGDA gebruiken AVG (GDPR)-conform werken, dat ze voldoen aan de privacywetgeving.

Vervolgstappen: Tijdens een volgende VVSG GIS-sessie zal Stefan Van Malderen een toelichting geven. Marleen Devroye van Haacht erkent dat de werkwijze omslachtig is, maar geeft aan dat het beter is om langzaam vooruit te gaan dan helemaal niet. Voorlopig wordt een kanaal binnen de Teams-omgeving als de beste oplossing gezien.

Vraag van Aniana Verhoye: Er is een probleem met het niet doorgeven van adresgegevens bij bevraging in Magda. Dit is besproken. Er is een uitbreiding van de machtigingen nodig om meer gegevens te kunnen ontvangen, wat binnenkort in orde zou moeten komen.

---

Varia:

Digitaal Vlaanderen organiseert partnerdagen! Nog geen datum bekend voor de GIS partnets maar hou deze pagina in de gaten! We plaatsen het ook in de kalender en in de nieuwsbrief van zodra het gekend is.

---

De opname kunt u hier herbekijken (paswoord vereist)

Alle documenten vind je hier (toegang vragen kan via ward.vanhal@vvsg.be)