Vorig jaar startte de stad Tielt met het in kaart brengen van het openbaar groen (zie blog april 2019). Na de eerste aanzet vanuit de Groendienst, bleek dat een grondige en gebiedsdekkende inventarisatie niet haalbaar zou zijn met de beschikbare personeelsmiddelen. In september 2019 werd daarom besloten om hiervoor een stagiair aan te nemen vanuit de faculteit Geografie van de UGent. Na 20 stagedagen, gespreid van oktober 2019 tot maart 2020, is intussen de eerste fase afgerond. Het voorlopige resultaat is een gebiedsdekkende kaart van de generieke groenzones, onmiddellijk bruikbaar om plannetjes bij werkopdrachten mee te geven en als basis voor analyses van bijvoorbeeld potentieel groen speelweefsel. In dit project komen een aantal zaken samen, zoals de nieuwe mogelijkheid van de KDV GIS-operatoren en het gebruik van hoge resolutie orthofoto’s.

Tools

Er werd na een analyse van de methodiek van Antwerpen (zie blog 2019) top-down te werk gegaan, d.w.z. vertrekkend vanaf het generieke object van ‘groenzone‘ uit het datamodel OSLO openbaar domein. In eerste instantie werd er dus nog geen detaillering gedaan in gazon, struiken, bomen etc… De OSLO-inventaris in Tielt bevat momenteel volgende objecten:

• Applicatieprofiel gebieden:
  • groenzones
  • recreatiezones
• Applicatieprofiel terreindelen:
  • speelterreinen

De databank werd opgebouwd in een geopackage (.gpkg) in QGIS. Een geopackage is in feite het open source equivalent van een ESRI file geodatabase. Een gpkg is ideaal om mee te werken in QGIS, maar is read-only in ArcGIS-software en kan niet gepubliceerd worden. In Tielt wordt de gpkg daarom naar een ESRI-gdb geëxporteerd om intern te ontsluiten in een WAB-loket. Deze ontdubbeling heeft dan ook als voordeel dat er op die manier een (editeerbare) werkversie en een (statische) productieversie is.

Het karteringswerk gebeurde op basis van een hoge resolutie orthofoto van Plan3D van Vansteelandt bvba. Aangezien de orthofoto in Tielt een zomeropname is, was de combinatie met de oblieke beelden op bepaalde plekken wel aangewezen om onder boomkruinen te kunnen kijken (en dan nog). Deze manier van werken liet wel toe om de kartering in deze fase volledig vanuit een (gratis) desktop GIS te doen. Een desktop GIS-toepassing biedt immers meer comfort op vlak van tekenfunctionaliteiten dan een applicatie op een mobiel toestel. Voor het bijhouden van de attributen is een mobiele app voor terreinwerk uiteraard wel zinvol. De groenzones werden zeer gedetailleerd en exhaustief ingetekend, tot op het niveau van bloembakken en kleine, individuele plantvakjes.

Toepassingsgebieden

Allemaal goed en wel, maar de hamvraag is uiteraard steeds wat we hiermee gaan doen.

De aanleiding in Tielt was de vraag naar een analyse van het potentiële groene speelweefsel in de stad. De stad wil deze legislatuur werk maken van meer groene speelzones en de eerste vraag die daarbij gesteld wordt, is uiteraard waar er geschikte locaties zijn. De groenzones en bestaande speelterreinen werden voor deze analyse in een ArcGIS Online loket gezet, gecombineerd met data van de spreiding van de Tieltse jeugd (0 tot 16 jaar, verdeeld in een 4-tal leeftijdscohorten). Hiervoor werd geanonimiseerde csv-data uit het bevolkingsregister (enkel adres + geboortejaar) met de Geopunt-plugin gegeocodeerd (dit gebeurde in QGIS omdat de plugin voor ArcGIS voor het geocoderen van csv-bestanden beperkt is tot 500 records, nvdr). De resultaten werden hier als heatmap weergegeven (hoe heatmaps maken?).

Een interessante toevoeging in dit loket is de AGOL-widget “In de buurt”.

Daarnaast was de dienst ruimtelijke ordening al langer vragende partij voor data over de groenzones. In een volgende fase is het de bedoeling om de als groenzone bestemde zoneringen uit de RUP’s en BPA’s te confronteren met de effectieve publieke groenzones. Daarmee kan in de toekomstige ruimtelijke planning rekening gehouden worden door bijvoorbeeld te analyseren welke groenzones al dan niet reeds ontwikkeld zijn, waar er nog potentieel is of waar er tekorten zijn. De data kan eventueel zelfs de basis vormen voor een geïntegreerd groenplan, waarvoor sinds 2016 een draaiboek beschikbaar is bij ANB.

Vanuit het groenmanagement zijn er voorlopig nog geen onmiddellijke plannen om er een beheervisie of een planningstool aan te koppelen, maar de stedelijke groendienst gebruikt de data momenteel wel al voor het opmaken van begeleidende plannetjes bij werkopdrachten.

En verder?

De grote uitdaging is op termijn uiteraard het up-to-date houden. De actualisatie is voorlopig volledig afhankelijk van de voortdurende en proactieve inspanning en alertheid van de groendienst om wijzigingen door te geven aan de GIS-cel. In een volgende fase is het zoals gezegd nog steeds de bedoeling om bepaalde objecten binnen de groenzones verder te gaan detailleren, uiteraard ook volgens de OSLO-standaard. De meest interessante objecten voor de groendienst zijn momenteel gazons, wegbermen, hagen en bomen. De generieke inventaris van de groenzones is hiervoor nu wel een uitstekend vertrekpunt. De detaillering kan nu immers veel gerichter en sneller uitgevoerd worden. Momenteel is er nog niet beslist wie het verdere karteerwerk zal doen, maar het is sinds kort mogelijk om dergelijke zaken uit te besteden aan de nieuwe KDV (kostendelende vereniging) GIS-operatoren van WVI (vrij van BTW!). In Tielt wordt deze mogelijkheid alvast verder bekeken.